Epilepsie

Epilepsie: wat is het en hoe herken je het?

De meeste mensen denken bij epilepsie aan iemand die schokkend op de grond ligt. Het kan inderdaad zo zijn dat zo iemand een epileptische aanval heeft. Maar er zijn nog veel meer vormen van epilepsie die minder opvallend en minder bekend zijn. Iemand kan bijvoorbeeld tijdens een epileptische aanval verward zijn of juist helemaal afwezig. Hoe een epileptische aanval er ook uitziet, het is een teken dat de hersenen even niet functioneren. Dit kan tot gevaarlijke situaties leiden, zowel voor de patiënt als voor de omgeving. Daarom is het hoog tijd om uit te leggen wat epilepsie precies is, hoe je het herkent en wat je als evenementen hulpverlener kan doen om iemand tijdens en na een epilepsie aanval te helpen.

Wat is epilepsie?

Epilepsie is een kortsluiting in de hersenen. Tijdens een epileptische aanval gaan de hersenen heel snel seintjes afgeven. Al deze seinen gaan door elkaar lopen, waardoor je hersenen en je lichaam niet meer weten waar ze op moeten reageren. Je krijgt als het ware een kortsluiting in je hersenen. Er zijn twee verschillende soorten epilepsie. De ene soort begint in één hersenhelft, focale epilepsie, de andere begint direct in beide hersenhelften tegelijk, gegeneraliseerde epilepsie. Ook kan de ernst van de aanval verschillen. Bij een kleine epileptische aanval is iemand bijvoorbeeld alleen even verward of kan een ledemaat niet goed bewogen worden. Bij een heftige epileptische aanval valt iemand op de grond en begint heftig te schokken. Een epileptische aanval van de ene patiënt kan er dus heel anders uitzien als de aanval van een ander.

Epilepsie oorzaak

De oorzaak van een epileptische aanval is een probleem in de hersenen. Je hersenen geven zoveel signalen tegelijk, dat je lichaam en hersenen hier niet meer goed op kunnen reageren. Uit onderzoek is gebleken dat epilepsie soms erfelijk is, maar er is nog niet gevonden hoe dat dan precies wordt overgedragen. Als een van je ouders epilepsie hebben, dan heb jij maximaal vijftig procent kans om ook epilepsie te krijgen maar de kans kan ook nul zijn. Bij patiënten met epilepsie wordt soms een afwijking van de hersenen gevonden, maar het is niet altijd duidelijk waar de afwijking vandaan komt en of dat een van de oorzaken van epilepsie is. Hersenbeschadiging is vaak de oorzaak van epilepsie op oudere leeftijd. Deze beschadiging kan het gevolg zijn van een ongeluk of hersentumor. Verder is van een aantal syndromen bekend dat epilepsie een van de symptomen is. Mensen met een verstandelijke handicap hebben bijvoorbeeld vaker last van epilepsie. Ook mensen met het Dravetsyndroom hebben vanaf jonge leeftijd epileptische aanvallen, die ook nog eens erg moeilijk te behandelen zijn.

Epileptische aanval oorzaak

We hebben besproken waardoor epilepsie wordt veroorzaakt, maar als je epilepsie hebt, krijg je niet op gezette tijden een aanval. De epileptische aanval heeft vaak een trigger. Deze triggers kunnen uiteraard alleen een epileptische aanval veroorzaken als je er gevoelig voor bent. Belangrijke epilepsie oorzaken zijn stress, spanning, slaaptekort en heftige emoties. Daarnaast kunnen lichtflitsen een aanval uitlokken, daarom zie je soms bij films of attracties in een pretpark waarschuwingen. Verder kunnen drugs en alcohol epileptische aanvallen uitlokken. Als iemand die bekend is met epilepsie zijn medicijnen een tijd niet inneemt, kan dat ook leiden tot een aanval. Kleine kinderen kunnen daarnaast een epileptische aanval krijgen bij koorts. Dat noem je ook wel een koortsstuip. Dit kunnen ook kinderen krijgen die verder niet gevoelig zijn voor epilepsie. Bij volwassenen komen koortsstuipen nauwelijks voor. Volwassen kunnen echter wel een plotseling een epileptische aanval krijgen na alcoholgebruik of te weinig slaap. Dit wordt een gelegenheidsaanval genoemd. Stress kan ook de oorzaak zijn van gelegenheidsepilepsie.

Epilepsie symptomen

Welke symptomen je bij een epileptische aanval ziet, kan erg verschillen. Het hangt er namelijk vanaf in welk gedeelte van de hersenen de aanval plaatsvindt en om welke soort aanval het gaat. Bij focale epilepsie begint de aanval in één helft van de hersenen. Je kan merken dat je de spieren niet goed meer kan aanspannen, dat je jezelf blijft herhalen of dat je onbewust een geluid maakt. Deze symptomen van epilepsie noem je motorische kenmerken. Er zijn ook niet motorische kenmerken. Daarbij proef of ruik je dingen die er niet zijn, krijg je een tintelend gevoel of ben je in de war. Daarnaast kan je moeite hebben om te reageren op je omgeving. Bij een epileptische aanval, die in beide hersenhelften begint zijn de tekenen vaak heftiger. Je lichaam verstijft en kan gaan schokken. Daarna wordt je lichaam slap en kom je weer langzaam bij uit de aanval. Na de aanval heb je meestal last van hoofd- en spierpijn. Andere aandoeningen kunnen dezelfde symptomen geven als epilepsie, maar worden door iets anders veroorzaakt. Dat noem je een PNEA-aanval, een psychogene niet-epileptische aanval. Zo’n aanval wordt niet veroorzaakt door een storing in de hersenen, maar door spanning of overbelasting.

Stille epilepsie

Sommige mensen met epilepsie hebben nauwelijks symptomen. Ze gaan niet schokken, ze zijn niet verward en verstijven niet. Dit noem je stille epilepsie. Patiënten met stille epilepsie zijn tijdens een aanval alleen maar afwezig. Ze staren wat voor zich uit en zien eruit alsof ze aan het dagdromen zijn. De hersenen staan als het ware even op stand-by. Patiënten zien en horen niet meer wat er om hen heen gebeurt. Dit noem je absences bij epilepsie. Absences zijn lastig te zien voor de omgeving, omdat stille epilepsie symptomen nauwelijks zichtbaar zijn. Ze duren vaak maar enkele seconden, hoewel sommige patiënten wel een half uur afwezig kunnen zijn. Vaak duurt het bij stille epilepsie ook langer voordat de diagnose wordt gesteld. In de hersenen kan je tijdens een aanval wel de elektrische verstoring zien.

Hoe herken je een epileptische aanval?

Als je werkt bij de evenementen hulpverlening kan het best lastig zijn om te herkennen wanneer iemand epilepsie heeft. Er zijn namelijk verschillende soorten epileptische aanvallen met elk hun eigen kenmerken. De lichamelijke kenmerken zijn het makkelijkst te herkennen. Iemand heeft geen controle meer over de bewegingen van zijn of haar lichaam. Dat kan je zien omdat lichaamsdelen of het hele lichaam ongecontroleerde bewegingen maken, maar ook juist omdat het lichaam helemaal slap wordt. Er kan speeksel uit de mond lopen of bloed, omdat iemand hard op de tong heeft gebeten. De ademhaling kan moelijker worden, waardoor iemand zelfs blauw aanloopt. Ook kan iemand tijdens een epileptische aanval urine laten lopen of braken. Naast lichamelijke kenmerken zijn er ook mentale kenmerken. Dat zie je aan gedrag. Iemand wordt angstig of raakt in war. Ze kunnen zomaar weglopen of agressief worden naar hun omgeving. Daarnaast kan iemand het bewustzijn verliezen of niet meer reageren of de omgeving. Deze kenmerken kunnen zo subtiel zijn, dat het niet opvalt dat het om een epileptische aanval gaat.

Voortekenen van een epileptische aanval

De meeste epileptische aanvallen beginnen zonder dat de patiënt deze voelt aankomen. Toch zijn er patiënten die voortekenen van een epilepsie aanval voelen. Dat zorgt ervoor dat ze actie kunnen ondernemen voordat ze een aanval krijgen, bijvoorbeeld een veilige plek opzoeken. De meest voorkomende voortekenen van epilepsie zijn hoofdpijn en duizeligheid. Daarnaast kan iemand een vreemd gevoel krijgen in de maag of ineens vreemde bewegingen steeds herhalen. Helaas voelen de meeste mensen een aanval niet aankomen en kunnen ze dus anticiperen. Uit onderzoek blijkt dat honden sommige aanvallen wel aan voelen komen. Ze kunnen hun baasje dan waarschuwen. Hoe de honden dat kunnen, is niet bekend.

De behandeling van epilepsie

Als een arts heeft vastgesteld dat je epilepsie hebt, bestaat de eerste epilepsie behandeling uit medicatie. De medicijnen worden meestal pas voorgeschreven als je voor de tweede keer een aanval hebt gehad om uit te sluiten dat het om gelegenheidsaanval ging. Bij twee derde van de patiënten zijn medicijnen voldoende om aanvallen te voorkomen of sterk te verminderen. De medicijnen zorgen dat je hersenen minder gevoelig zijn voor prikkels. Een deel van de mensen krijgt met medicatie nooit meer een epileptische aanval, maar moeten wel jaren of zelfs het hele leven de medicijnen blijven innemen. Als medicijnen niet helpen en in de hersenen een duidelijke oorzaak van de epileptische aanvallen gevonden kan worden, is een operatie mogelijk. Het stukje in je hersenen dat de aanvallen aanstuurt, wordt dan verwijderd. Er zijn wel veel onderzoeken nodig om precies vast te stellen wel stukje weggehaald moet worden, maar als het juiste stukje is weggehaald, blijven de aanvallen weg. Een operatie is echter niet zonder risico’s. Mogelijke complicaties zijn verlamming, problemen met het spreken en begrijpen van taal, slechter zien of geheugenproblemen.

Andere behandelingen van epilepsie

Als medicijnen niet goed helpen en er geen exacte plek vastgesteld kan worden in de hersenen, zijn er nog andere behandelingen tegen epilepsie mogelijk, bijvoorbeeld nervus vagus stimulatie. Hier wordt een apparaatje in je nek aangebracht, die kleine stroomstootjes aan de belangrijke hersenzenuw in je hals geeft. Hierdoor krijgt een derde van de patiënten minder aanvallen en sommige mensen krijgen zelfs helemaal nooit meer een aanval. Bij diepe brein stimulatie, of DBS, worden er elektroden in je hersenen ingebracht. Deze geven lichte stroomstootjes aan de thalamus, een deel van je hersenen. Zo worden de epileptische aanvallen onderdrukt, maar het instellen van deze elektroden is behoorlijk lastig. Het kan wel een jaar duren tot de juiste instellingen gevonden zijn en de DBS goed functioneert.

Een epileptische aanval: wat te doen

Als iemand een epileptische aanval heeft, kan je daar behoorlijk van schrikken. Het ziet er namelijk best heftig uit. Je kan helaas niets doen om de patiënt uit de epileptische aanval te halen, maar dat betekent niet dat je helemaal niks kunt doen. De patiënt heeft namelijk geen controle meer over zichzelf. Jij kan helpen door tijdens de aanval voor de patiënt te zorgen. Allereerst zorg je voor veiligheid. Als de patiënt schokkende bewegingen maakt, zorg je dat hij of zij nergens tegenaan kan schokken en zich op die manier kan bezeren. Waarschuw de hulpverlening op festivals, zodat ze je kunnen helpen om het slachtoffer naar een veilige, rustige plek te brengen, bijvoorbeeld de eerste hulp post op het evenement. Als iemand moeite heeft met ademhalen, zorg je dat er ruimte om de patiënt heen is en dat de luchtwegen vrij blijven. Soms bijt iemand tijdens de aanval op zijn of haar tong. Hier kan je eigenlijk niks aan doen, want als je iets tussen de tanden stopt, dan kan de patiënt daar de handen op breken. Als de patiënt verward is en weg wil lopen, blijf je in de buurt om hem of haar uit onveilige situaties te houden. Zorg bijvoorbeeld dat ze geen weg over kunnen steken, maar laat ze voorzichtig een andere kant op lopen. Zo houd je iemand veilig, als hij of zij dat zelf niet meer kan.

Wanneer waarschuw je de hulpdiensten bij epilepsie?

Bij een epileptische aanval hoef je niet meteen de hulpdiensten te waarschuwen. Als de patiënt uit de aanval komt, dan kan hij of zij vaak gewoon weer verder waar ze gebleven waren. Maar in sommige gevallen moet je wel 112 bellen. Dat doe je als de aanval langer aanhoudt dan vijf minuten. Ook kan de patiënt uit een aanval komen en binnen enkele seconden of minuten weer in een nieuwe aanval komen. Dit noem je een status epileptica. De patiënt komt tussen de aanvallen niet meer bij bewustzijn en heeft medicijnen nodig. Zonder medicijnen kan de patiënt zelfs overlijden. Soms heeft iemand met epilepsie deze medicijnen bij zich en kan je ze toedienen. Maar als je de medicijnen niet hebt of de patiënt ook met medicatie niet uit de status epileptica komt, bel je 112 of waarschuw je de Witte Kruis ambulance. Dat doe je ook als een patiënt bewusteloos blijft na de aanval.

Gevolgen van epilepsie

Epilepsie kan een grote invloed hebben op het dagelijks leven van een patiënt. Want hoewel je niet elke dag een aanval krijgt, moet je er wel altijd rekening mee houden, hoe lang je vorige aanval ook geleden is. Een epileptische aanval in de auto kan levensgevaarlijke gevolgen hebben voor de patiënt en voor anderen. Als je tijdens het zwemmen of in bad gaan een aanval krijgt, kan je verdrinken. Dat kan je dus beter alleen nog doen als er iemand bij je is. Sommige mensen krijgen meestal een epilepsie aanval tijdens de slaap, waarbij er een klein risico is dat ze komen te overlijden. Deze mensen kunnen ’s nachts beter niet alleen zijn. Er zijn dus veel dingen om rekening mee te houden in het dagelijks leven en waar ook je omgeving rekening mee moet houden. Je arts kan je uitleggen wat je nog wel en niet kan doen en waar je op moet letten. Zo hoef je je leven zo min mogelijk laten beïnvloeden door je epileptische aanvallen.

Omgaan met epilepsie

Als patiënt kan je een aantal dingen doen om de kans op een epileptische aanval zo klein mogelijk te maken. Ook kan je met kleine aanpassingen in je leven zorgen dat je tijdens een aanval zo veilig mogelijk bent. Allereerst is het belangrijk om je medicatie goed te gebruiken. Neem je medicijnen op vaste tijden in, sla de medicijnen nooit over en hou je aan de voorgeschreven dosering. Zorg dat je voldoende slaapt en probeer stress zo veel mogelijk te vermijden. Zorg bovendien dat je omgeving op de hoogte is dat jij epilepsie hebt. Als je vrienden, familie en collega’s weten wat ze moeten doen als je een aanval hebt, kunnen ze je beter helpen en veilig houden. Hiervoor kan je ook een kaartje bij je dragen waarop staat dat je epilepsie hebt en je omstanders vertelt wat ze moeten doen tijdens een aanval. Zo kunnen ook onbekenden je helpen en is het voor hulpverlening bij evenementen meteen duidelijk wat er aan de hand is. Tot slot kan je beter geen alcohol en drugs gebruiken, omdat dat een aanval kan uitlokken.

Terug naar kennisbank EHBO en hulpverlening op evenementen sportwedstrijden en festivals